Table of Contents

Brederkerk

De voormalige Katholieke kerk in Bakkum is gebouwd in 1950, gedoopt Maria ten Hemelopneming, maar aan de eredienst onttrokken in 2015. Nu onderzoeken we of deze kerk te herbestemmen is tot appartementen, kantoorrruimte aan huis, en een kleine algemene ruimte. We herdopen dit gebouw tot De Brederkerk.

architectuur

Al sinds 1900 bestond er animo voor een Katholieke Kerk in Bakkum. Maar pas na de oorlog kon deze gerealiseerd worden. Architect Thomas Nix tekende een basiliek in de Bossche School.

Deze architectuur kenmerkt zich door de sobere vormgeving van de gebouwen. Er wordt vooral gebruikgemaakt van beton, baksteen en hout; de bouwmaterialen die in Nederland voorhanden waren.

Kerken in de Bossche school zijn vaak driebeukige basilieken, gemodelleerd naar vroeg-christelijke kerken in Italië.

De Bossche School bouwt voor op de Delftse School, die de traditie van de Nederlandse plattelandsbouw in ere wilde houden. Volgens de architecten van de Delftse School lag schoonheid juist in eenvoud en was een goede harmonie tussen massa, ruimte en lichtval belangrijk.

Architectuur moest nederig zijn en vooral niet opvallen. De functie van een gebouw moest tot uitdrukking komen in de vorm. Vandaar werd ook een groot onderscheid gemaakt in de vormgeving van woonhuizen (simpel en ingetogen) en publieke gebouwen als stadhuizen en kerken, die juist monumentaal moesten zijn om hun functie te benadrukken. Met name op de Katholieke kerkenbouw had de Delftse School grote invloed. Kenmerkend zijn het vrijwel uitsluitende gebruik van baksteen, brede kozijnen en erkers (veelal in lichte kleuren), hoge gootlijnen, groene hagen, de hoge met pannen beklede daken tussen topgevels en het gebruik van natuursteen op constructief belangrijke punten.

De meeste voornoemde elementen zijn herkenbaar in de Brederkerk.

doelstelling

Wij willen historie en sfeer zoveel mogelijk behouden in de herontwikkeling. De bewoners van de appartmenten mogen beleven dat ze in een kerk wonen. De bezoekers van de algemene ruimte mogen geïmponeerd zijn.

Voor de appartementen lijkt een gemiddelde grootte van 130 m2 mooi. Er is dan ruimte voor eetkeuken, woonmaker, drie slaapkamers, powder room, badkamer. Doelgroepen zijn dan kleine gezinnen, kinderloze stellen en senioren,. Een (rugzak)lift is wenselijk. Het is de vraag of voor elk appartement een buitenruimte haalbaar is.

Eventuele kantoorruimte is bedoeld voor de bewoners van de appartementen. Een kantoor aan huis zonder woon-werk verkeer. Pas als er bij de bewoners geen animo bestaat, kan die kantoorruimte verhuurd worden aan derden. We spreken dan over een handvol individuele kantoren, qua grootte tussen de 20 m2 en 70 m2.

Het bestaande altaar zou gebruikt kunnen worden als algemene ruimte. Te denken valt aan een stilteruimte overdag, en één avond per week een voorstelling van een balletklas of een muziekschool. Het altaar beslaat zo'n 70 m2 en kan tot 40 zitplaatsen krijgen.

De Brederkerk heeft volop ruimte, maar slechts weinig licht en lucht. De uitdaging lijkt om 4400 m3 zo in te delen dat de appartementen profiteren van de ruimtelijkheid. Maar tegelijkertijd moeten de appartementen licht en lucht krijgen.

componenten

Het kerkgebouw heeft een spouwmuur, die goed te isoleren is. Het (warme) binnenblad kan dus onderdeel van een woning worden. Wel zijn er constructieve kolommen tussen de spouwbladen verstopt. Dit zijn koudebruggen die tussen de woningen terecht zouden moeten komen.

De zijschepen zijn 6 meter hoog. Hier is ruimte voor een verdieping. Het middenschip is (in de nok) 9 meter hoog. Hier is (tussen de stalen spanten) ruimte voor een tweede verdieping.

Deze basiliek heeft een apsis aan de zuidgevel, gebruikt als sacristie. Achter de kerk is een halfronde uitbouw, die onderdeel uitmaakt van het altaar. Voor de kerk is een uitbouw voor de entree.

Door 7 enorme stalen spanten, heeft het middenschip een overspanning van 12 meter. Samen met de zijschepen is er zelfs een overspanning van 18 meter. Deze ruimte is eigenlijk vrij in te delen.

Doordat het gebouw precies op de oost-west as ligt, kijkt het grote dak exact naar het zuiden. De hoek is 45 graden. Afmetingen: 9 meter breed en 34 meter diep. Bovendien ligt dat dak hoger dan boomkruinen. Een ideale plek voor zonnepanelen.

uitdagingen

De eerste uitdaging is licht. Er zijn eigenlijk alleen ramen aan de zijgevels. Deze zijn relatief klein, en hoog in de muur gepositioneerd. Wel kunnen deze ramen naar beneden toe worden uitgezaagd. De opening wordt dan 1.20 m beed en bijna 6 m hoog. Hier kunnen ramen en openslaande deuren in komen.

Een tweede verdieping (in het middenschip) zou licht en lucht moeten krijgen middels een dakkapel, die in de knik van het dak geplaatst wordt.

Aan de voorzijde is een grote rondboog t.b.v. het koor. Als het dak van de entree-uitbouw wordt afgehaald, kan in de rondboog glas komen. Dat geeft licht aan de voorzijde van het middenschip.

Het dak van de achter-uitbouw (altaar) zou vervangen kunnen worden door glas. Dat geeft mooi licht over de algemene ruimte heen. Hierdoor zou een altaar/podium/stilte-ruimte met natuurlijk bovenlicht ontstaan. Een alternatief is om ook de achterkant van de kerk tot woonruimte te bestemmen. Dan zou de gehele achteruitbouw afgebroken kunnen worden tot een hoogte van 1 m. Er ontstaat dan een natuurlijke binnentuin en volop licht en lucht voor de woonruimte aan de achtergevel. In het laatste scenario wordt ook de achtertuin van de kerk zichtbaar gemaakt.

De buitenruimten vormen een andere uitdaging. Het gebouw heeft geen logische, natuurlijke plaats hiervoor. Mogelijkheden zijn er wel in de 4 meter gras/tuinstrook aan de Noordzijde. En op de tweede verdieping bij de dakkapel. Tot slot boven de entree-uitbouw. De binnentuin aan de zuidkant hoort bij de pastorie, en wordt niet toegankeljk voor de kerkbewoners.

impressie

De bezoeker loopt door de openstaande deuren van de hoofdingang naar binnen. Achter de openstaande grote deuren staat een inzetkozijn waarin een toegangsdeur met een nachtslot. De bezoeker treedt nu het voorportaal binnen. Hier bevinden zich brievenbussen en deurbellen.

Tussen het voorportaal en de eigenlijke kerkzaal staat opnieuw een gelijksluitende toegangsdeur. Deze kan ook via de intercom geopend worden. De bezoeker loopt nu een lange gang in. Het voorste deel van de gang krijgt licht van de rondboog. Het middelste deel van de gang, waar zich het trappenhuis en de lift bevinden, is relatief donker. Aan de achterzijde ziet de bezoeker het licht van boven op het altaar vallen.

Het altaar is half-doorzichtig afgeschermd van de lange gang. Dit garandeert enerzijds privacy in het stilte-gedeelte, maar anderzijds wekt het de nieuwsgierigheid op van de bezoeker in de gang.